Staatsblad 374 (2021): Wet van 14 juli 2021 tot wijziging van het voorstel van wet tot samenvoeging van de gemeenten Boxmeer, Cuijk, Mill en Sint Hubert en Sint Anthonis
en
Staatsblad 375 (2021): Wet van 14 juli 2021 tot samenvoeging van de gemeenten Boxmeer, Cuijk, Mill en Sint Hubert en Sint Anthonis

De vijf gemeenten Boxmeer, Cuijk, Mill en Sint Hubert, Grave en Sint Anthonis worden opgeheven. De nieuwe gemeente Land van Cuijk wordt ingesteld, bestaande uit het grondgebied van de op te heffen gemeenten Boxmeer, Cuijk, Mill en Sint Hubert, Grave en Sint Anthonis.

Het wetsvoorstel betrof aanvankelijk de samenvoeging van vier gemeenten, dus zonder Grave, zie Staatsblad 375.

Het provinciebestuur verlangt dat de vijf gemeenten in het Land van Cuijk (nl. Cuijk, Mill en Sint Hubert, Sint Anthonis, Grave en Boxmeer) voor 1-7-2016 een plan opstellen over toekomstige samenwerking, bijvoorbeeld een gemeentelijke fusie of een ambtelijke samenwerking. Het samenwerkingsproces verloopt al jaren moeizaam. Het jongste voorstel om de samenwerking met buurgemeenten concreet in te vullen noemt fusie of herindeling niet als mogelijkheid. Begin juli 2016 heeft de gemeenteraad van Grave besloten om eerst een breed onderzoek te houden naar alle mogelijke vormen van samenwerking.
Recentelijk heeft bureau Berenschot en extern procesbegeleider Peter van der Velden (burgemeester geweest van o.a. Breda en Emmen, nu interim-burgemeester van Dordrecht) het wenselijk geacht dat er in 2023 één gemeente Land van Cuijk komt; eind augustus 2017 heeft dat bureau het rapport Een ongekende bestemming? gepresenteerd. Dat rapport noemt herindeling (fusie van 5 gemeenten) als enige optie. De 5 gemeenteraden hebben op 20-9-2017 een besluit over deze herindeling genomen: de raden van twee van de vijf gemeenten, nl. die van Grave en van Mill en Sint-Hubert, stemden tegen de voorgestelde fusie. Op 27-9-2017 is het zgn. regieteam bijeen gekomen om deze impasse te bespreken. Daaruit is voortgekomen dat de drie gemeenten die wel voorstander van fusie zijn (Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis) – maar zonder de gemeente Mill en Sint Hubert en zonder de gemeente Grave – wel verder gaan met plannen maken voor een herindeling.
Een recente internetpeiling onder 1100 inwoners heeft uitgewezen dat ongeveer de helft voor en de andere helft tegen zo'n herindeling is.
Gedeputeerde Anne-Marie Spierings heeft medio november laten weten dat het provinciebestuur het idee voor twee aparte fusies binnen het land van Cuijk (een fusie van drie gemeenten naast een fusie van de twee overige gemeenten) afwijst. Gedeputeerde Staten voelen zich gesterkt door het regeerakkoord van Rutte III om een fusie van alle vijf gemeenten te bewerkstelligen.
Medio september 2018 wordt in Grave toch weer gesproken over aftasting bij de twee buurgemeenten Cuijk en Mill en Sint Hubert om alsnog samen te gaan. Op 28-9-2018 liet het provinciebestuur (bij monde van gedeputeerde Henri Swinkels, die portefeuiilehouder Anne-Marie Spierings verving) tijdens de Statenvergadering nog weten dat het voorstander is van een fusie van alle vijf gemeenten. De opvatting van het gemeentebestuur van Grave (samengaan met Cuijk en met Mill en Sint Hubert) staat hier dus lijnrecht tegenover. Begin december 2018 zijn de colleges van B&W van de drie gemeenten Cuijk, Boxmeer en Sint Anthonis overeengekomen bij hun gemeenteraden een fusievoorstel in te dienen. Als dat voorstel ondersteund wordt, zou in het najaar van 2019 een definitief besluit genomen worden. Zo'n herindelingsontwerp werd eind oktober 2019 daadwerkelijk door die drie gemeenteraden vastgesteld. Als de drie gemeenteraden dan zo'n herindelingsbesluit vaststellen, kan gerekend worden op een samenvoeging per 1-1-2022.
Op 23-1-2020 heeft 61% van de bewoners van Mill en Sint Hubert zich in een ‛inwonersraadpleging’ uitgesproken over een fusie met Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis: 75% was vóór meefuseren. Op 30-1-2020 heeft de gemeenteraad van Mill en Sint Hubert in een extra vergadering de uitslag van dit referendum besproken en binnen een uur besloten dat de gemeente zal ophouden te bestaan om alsnog, samen met Boxmeer, Sint Anthonis en Cuijk, onderdeel te gaan uitmaken van de nieuwe fusiegemeente Land van Cuijk, welke dan 29 dorpen zal omvatten en 76.000 inwoners zal tellen. De ministerraad heeft op 18-9-2020 op voorstel van minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ingestemd met een herindelingsvoorstel voor samenvoeging van Boxmeer, Cuijk, Mill en Sint Hubert en Sint Anthonis per 1-1-2022 tot de nieuwe gemeente Land van Cuijk. Op 4-11-2020 heeft de minister een positief advies van de Raad van State over de herindeling over deze vier gemeenten (dus zonder Grave) uitgebracht en het wetsvoorstel aan de Tweede Kamer gestuurd.

Kamerstuk 35620:
Wetsvoorstel tot samenvoeging van de Noordbrabantse gemeenten Boxmeer, Cuijk, Mill en Sint Hubert en Sint Anthonis

Dit wetsvoorstel is op 14-1-2021 (daags voor de val van de regering Rutte-III) aangemeld voor plenaire behandeling. De Tweede Kamer heeft op 11-2-2021 (op de laatste dag voor het verkiezingsreces) in een plenair debat (dus niet in commissie van Binnenlandse Zaken) over dit wetsvoorstel vergaderd en gestemd. Het wetsvoorstel is aangenomen en wordt later dit jaar door de Eerste Kamer behandeld; op 6-4-2021 heeft de Eerste Kamercommissie hierover vergaderd en op 13-4-2021 een voorlopig verslag uitgebracht en op 7-5-2021 de Memorie van Antwoord. Op 18-5-2021 bracht de Commissie Binnenlandse Zaken van de Eerste Kamer een eindverslag uit en streeft ernaar het wetsvoorstel voor het zomerreces plenair af te handelen tezamen met een door de regering in het vooruitzicht gestelde novelle; zie de agenda van die commissievergadering.
De voortgang wordt bijgehouden op de website www.samenonderwegnaareennieuwegemeente.nl.

Na de afgelaste raadpleging onder de inwoners van Grave per 14-5-2020 wordt alsnog een inwonersraadpleging gehouden gelijk met de Tweede Kamerverkiezingen op 17-3-2021. Op die datum is de vraag “Bent u voor het behoud van de gemeente Grave?” door 28% bevestigend beantwoord, met een opkomstpercentage van 79. Op 23-3-2021 heeft de gemeenteraad over deze uitslag (digitaal) vergaderd en er is een motie (van LPG, VVD, CDA en LLVCG) aangenomen die het college oproept om gesprekken te starten met de nieuwe buurgemeente Land van Cuijk met de bedoeling tot in 2026 (of in een eerder jaar) herindeling te komen. De Eerste Kamer moet later dit jaar 2021 nog stemmen over de vorming van die nieuwe gemeente Land van Cuijk, waarvan de vorming per 1-1-2022 is beoogd. Op 6-4-2021 heeft de Eerste Kamercommissie hierover vergaderd en op 13-4-2021 een voorlopig verslag uitgebracht en wacht nu op de Memorie van Antwoord. Op 18-5-2021 vergaderde de Commissie Binnenlandse Zaken van de Eerste Kamer hierover; zie de agenda van die commissievergadering.
Op 11-2-2021 heeft de Tweede Kamer een motie (nr. 35620-7) aangenomen waarin de regering wordt verzocht in samenwerking met het provinciebestuur te bevorderen dat de gemeente Grave wordt voorbereid op een herindeling, mocht de wil op 17-3-2021 daartoe blijken.

Lees de voorgeschiedenis hieronder bij het door de Tweede Kamer aangenomen wetsvoorstel 35620.
Hoewel eerder al bekend was geworden dat Grave niet zou meefuseren, zijn in februari 2020 de meningen binnen de raad toch gewijzigd: de recente beslissing van buurgemeente Mill en Sint Hubert heeft de gemoederen in Grave in beweging gebracht. Dat is in een extra raadsvergadering op 30-1-2020 gebleken, toen het besluit om al dan niet mee te fuseren (per 1-1-2022) met de vier buurgemeenten het tot een breuk tussen de coalitiepartijen (LPF en CDA) kwam en de stemmen staakten. Daarom is dit onderwerp teruggekeerd op de agenda van de gemeenteraad van Grave in een extra raadsvergadering op 4-2-2020, die toch niet plaatsvond en voor onbepaalde tijd is uitgesteld. Wegens ziekte van een raadslid dat als fractievoorzitter van Keerpunt 2010 de doorslaggevende stem had kunnen leveren (afwezig net als op 30-1-2020), bevindt de raad van Grave zich ook na 4-2-2020 een impasse. Toch is het zieke raadslid present geweest op de raadsvergadering van 18-2-2020, waar met 8 tegen 7 stemmen een motie is aangenomen, die heeft bepaald dat op 14-5-2020 een raadpleging onder de inwoners van Grave wordt gehouden, waarna op 19-5-2020 een extra raadsvergadering volgt. Ook als er een meerderheid zou komen ten gunste van een herindeling met bovengenoemde vier buurgemeenten, dan zal het te laat zijn voor de gemeente Grave om zich alsnog aan te sluiten bij het herindelingsplan van die vier buurgemeenten. Die aansluiting van een vijfde gemeente kan dan pas 4 jaar later, per 1-1-2026, plaatshebben, dus wanneer de nieuwe gemeente Land van Cuijk (herindeling van vier gemeenten) al 4 jaar zal bestaan. Die raadplegingen hebben niet plaatsgevonden wegens de corona-beperkingen. Toch bepleitte de D66-fractie er tijdens de (digitale) raadsvergadering van 19-5-2010 voor om op 1-7-2020 een raadpleging te houden, waardoor 9000 inwoners een stemlokaal zouden moeten bezoeken (dus geen digitale peiling) Wordt vervolgd in een extra (digitale) raadsvergadering op 26-5-2020.
Indien de raad van Grave bij de buurgemeenten om 1 jaar uitstel zou verzoeken, zou zo'n verzoek weinig kans maken. De tijd dringt om een besluit te nemen over meefuseren. Een inmiddels gewenste peiling onder de inwoners van Grave in maart of zelfs pas in mei 2020 zal meefuseren per 1-1-2022 ernstig bemoeilijken.
Op 26-3-2020 zouden de vier (misschien vijf) gemeenteraden het nieuwe herindelingsontwerp (een aanpassing aan de versie van oktober 2019, waarin Mill en Sint Hubert nog fusiepartner was) moeten vaststellen; die datum is verschoven naar 9-4-2020. Op 9-4-2020 is inderdaad het herindelingsontwerp aangenomen in vier afzonderlijke digitale raadsvergaderingen van Boxmeer, Cuijk, Sint Anthonis en Mill en Sint Hubert. Nu volgt een verdere inspraakprocedure van 8 weken (t/m 5-6-2020) en op 24-6-2020 zou dan het herindelingsadvies naar het provinciebestuur gaan. Hiermee riskeert deze herindeling geen uitstel tot 2023 meer op en men kan verwachten dat deze vier gemeenten (dus zonder de vijfde gemeente Grave) op 1-1-2022 samengaan in Land van Cuijk.
Op 7-7-2020 bleek de sfeer in de gemeenteraad van Grave te zijn verbeterd en twee ingediende moties (over een in oktober 2020 te houden inwonerraadpleging) werden aangehouden om eerst besproken te worden op 25-8-2020 in de Agendacommissie.
De ambtelijke samenwerking tussen Grave (die geen fusiepartner is bij de herindeling van haar vier buurgemeenten tot Land van Cuijk) en Cuijk en Mill en Sint Hubert komt te vervallen. Dat betekent dat Grave per fusiedatum geen eigen ambtelijk apparaat meer heeft. Daarmee schuift de bezuinigingsopgave, opgelegd aan Grave, een jaar op en loopt het risiko onder financieel toezicht door de provincie komen te staan.

Na de hierboven vermelde afgelaste raadpleging onder de inwoners van Grave per 14-5-2020 wordt alsnog een inwonersraadpleging gehouden gelijk met de Tweede Kamerverkiezingen op 17-3-2021. Op 11-2-2021 heeft de Tweede Kamer een motie (nr. 35620-7) aangenomen waarin de regering wordt verzocht in samenwerking met het provinciebestuur te bevorderen dat de gemeente Grave wordt voorbereid op een herindeling, mocht de wil op 17-3-2021 daartoe blijken.
De gemeenteraad van Grave heeft op 6-4-2021 (met slechts de tegenstem van de één-zetelpartij Keerpunt 2010) het besluit genomen om onderdeel te willen worden van de nieuwe gemeente Land van Cuijk, het liefst per 1-1-2022. Om dit voor elkaar te krijgen moet snel een nieuw wetsvoorstel bij de Tweede Kamer worden ingediend, want het door de Tweede Kamer aangenomen wetsontwerp voorziet hier niet in.
Het wetsvoorstel betrof aanvankelijk de samenvoeging van vier gemeenten, dus zonder Grave, zie Staatsblad 375.

Zulke spoedwetgeving (een ‛novelle’) is daadwerkelijk op 30-4-2021 door minister Ollongren aan de Raad van State gezonden. Dit is een uitzonderlijke procedure, waarbij voor het zomerreces zowel Tweede als Eerste Kamer moeten instemmen met de wetswijziging, opdat ook de gemeente Grave per 1-1-2022 deel zal uitmaken van de herindeling van Land van Cuijk; dit is een apart Kamerstuk geworden, met nr. 35842.
Het wetsvoorstel betreft nu de samenvoeging van vijf gemeenten, dus met Grave, zie Staatsblad 374.
Op 7-4-2021 hebben de betreffende buurgemeenten zich akkoord verklaard met deze late toetreding van Grave to Land van Cuijk, mits er hierdoor geen vertraging zal optreden.

Op 6-7-2021 heeft de Eerste Kamer in plenaire zitting het wetsvoorstel (kamerstukken 35620 en 35842) behandeld en op 13-7-2021 ingestemd met het wetsvoorstel. PVV, Forum voor Democratie en de fractie Nanninga stemden tegen het wetsvoorstel.

N.B. In december 2019 is er vanwege de stikstofcrisis een politiek geschil ontstaan tussen het CDA en de overige partijen in Gedeputeerde Staten. Het CDA is niet langer vertegenwoordigd in dit provinciebestuur, dat nu niet op een voldoende aantal statenzetels kan bogen. Er worden pogingen ondernomen om met andere Statenleden, nl. die met een FvD-achtergrond, een nieuwe coalitie te vormen, zij het dat die FvD-leden op persoonlijke titel en dus niet namens Forum voor Democratie de vrijgekomen bestuurszetels zullen innemen. In februari/maart 2020 zal op zijn vroegst een nieuw provinciebestuur geïnstalleerd worden. Verder zij opgemerkt dat populistische partijen doorgaans notoire tegenstemmers zijn bij voorstellen voor herindeling of samenvoeging; herindeling van Brabantse gemeenten is daarmee momenteel hoogst onzeker.

N.B. Ten tijde van de presentatie van de lijsttrekker van Forum voor Democratie voor de tussentijdse raadsverkiezingen van 24-11-2021 voor de nieuwe gemeente Land van Cuijk, Peter Verstegen uit Vierlingsbeek, heeft de partij Forum voor Democratie (omstreeks 5-10-2021) de wens geuit deze gemeentelijke herindeling terug te draaien, ondanks dat de wet is aangenomen door Tweede en eerste Kamer.