Staatsblad 270 (2018): Wet van 11 juli 2018 tot samenvoeging van de gemeenten Leerdam, Vianen en Zederik en wijziging van de grens tussen de provincies Utrecht en Zuid-Holland

Kamerstuk 34824, op 21-11-2017 toegezonden aan de Tweede Kamer: De Zuid-Hollandse gemeenten Zederik en Leerdam en de Utrechtse gemeente Vianen worden opgeheven en een nieuwe Utrechtse gemeente Vijfheerenlanden, bestaande uit het grondgebied van de drie opgeheven gemeenten, wordt ingesteld.

Het herindelingswetsontwerp is door de Tweede Kamer aangenomen op 24 april 2018. Op 10 juli 2018 heeft de Eerste Kamer kort na 23.00 uur dit wetsontwerp aanvaard (stemming met zitten en opstaan).

De Utrechtse gemeente Vianen heeft medio 2014 Bureau Berenschot opdracht gegeven te onderzoeken of een fusie met de Zuidhollandse gemeenten Leerdam en Zederik (tot één gemeente Vijfheerenlanden) dan wel een fusie met de Utrechte gemeenten IJsselstein, Lopik, Nieuwegein en mogelijk ook met Houten de voorkeur verdient boven zelfstandig blijven.

Op 29-9-2014 heeft de gemeenteraad van Zederik besloten eerst een studie uit te laten voeren naar de haalbaarheid van samenvoeging met de twee buurgemeenten Vianen en Leerdam.
De week tevoren had de gemeenteraad van Vianen besloten om eerst te onderzoeken of Vianen beter zelfstandig kon blijven dan wel te fuseren met andere (Utrechtse) gemeenten, bijvoorbeeld met Nieuwegein en/of met Houten.
Op 2-10-2014 heeft de gemeenteraad van Leerdam (in provincie Zuid-Holland) besloten dat een herindeling binnen de Vijfheerenlanden (dus samengaan met Zederik in provincie Zuid-Holland en met Vianen in provincie Utrecht) het meest wenselijk is.
In oktober 2015 leek de vorming van een gemeente Vijfheerenlanden geen discussiepunt meer, wel de vraag of deze nieuw te vormen gemeente tot de provincie Utrecht of tot Zuid-Holland moet gaan behoren. Inderdaad stemden in november 2015 meerderheden in de drie gemeenteraden voor een fusie van deze drie gemeenten. Alle 17 Viaanse en tweederde van de 20 Leerdamse raadsleden stemden voor een Utrechtse fusiegemeente, terwijl in Zederik een kleinst mogelijke meerderheid voor een Zuidhollandse fusiegemeente stemde. Op 8 december 2015 hebben deze drie gemeenten aan hun provinciebesturen gevraagd een herindelingsprocedure te starten met als doel de vorming van een nieuwe gemeente Vijfheerenlanden per 1-1-2018. In februari 2016 gingen er in de Provinciale Staten stemmen op dat onvoldoende was onderzocht wat de gevolgen zouden zijn voor bestaande regionale ssamenwerkingsverbanden (op het terrein van zorg, arbeidsmarkt, water en veiligheid) voor “achterblijvende” Zuidhollandse buurgemeenten van Leerdam en Zederik, indien die herindeling zou betekenen dat de drie te fuseren gemeenten tot de buurprovincie Utrecht zouden gaan behoren. Dat bezwaar werd serieus genomen en de komende maanden gaan twee gedeputeerden uit elk van beide provincies overleggen met diverse partijen.

De beide Provinciale Staten hebben ingestemd met de vorming van een interprovinciale commissie, die de consequenties van de voorliggende plannen gaat onderzoeken. Op 29-6-2016 zijn alle fractievoorzitters uit de drie gemeenten Vianen, Leerdam en Zederik in Lexmond bijeen geweest in een openbare vergadering om de voortgang van de herindeling te bespreken en een protocol vast te leggen voor de vergaderingen het Vijfheerenlandenberaad. Begin juli 2016 heeft deze interprovinciale commissie geen herindelingsontwerp vastgesteld omdat zij geen keuze kon maken uit de twee provincies Utrecht of Zuid-Holland, waar de fusiegemeente t.z.t. deel van moet uitmaken. Nu de twee provincies (althans, hun interprovinciale commissie) geen keuze heeft kunnen maken, is het de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties die nu een knoop moet doorhakken. Omdat PvdA-minister Plasterk in juni 2016 voor enkele maanden met ziekteverlof is gegaan, heeft zijn plaatsvervanger VVD-minister Blok besloten dat de provincie Utrecht de regie krijgt van het te volgen fusietraject.

Gedeputeerde Staten van de provincie Utrecht hebben op 29-11-2016 het Herindelingsontwerp Vijfheerenlanden (pdf-document) vastgesteld. Tot begin maart 2017 hebben de betrokken gemeenten, de provincie Zuid-Holland en ook individuen en organisaties uit de drie gemeenten de gelegenheid hun visie in te dienen op dit ontwerp. In de uitgebrachte zienswijzen verzoeken de drie gemeenten aan de provincie Utrecht om een veel betere argumentatie voor de provinciekeuze. Ook in deze fase heeft op 27-2-2017 de gemeenteraad van Zederik zijn opvatting nog eens bevestigd dat Zederik in Zuid-Holland blijft.
Eind maart heeft GS het herindelingsadvies opgesteld n.a.v. de ruim 500 ontvangen reacties op het herindelingsontwerp. In april 2017 zal dan een definitief herindelingsplan worden vastgesteld door Provinciale Staten en dat zal dan worden toegezonden aan de minister van Binnenlandse Zaken. De provincie Zuid-Holland is vooralsnog voornemens haar bezwaar tegen de keuze van de fusiegemeente in de provincie Utrecht in te dienen bij Gedeputeerde Staten van Utrecht.
Demissionair minister Plasterk heeft de heer Geert Jansen benoemd als adviseur. In de periode 1 juni tot medio juli 2017 zal hij een oordeel vellen en de minister adviseren over de keus uit Zuid-Holland of Utrecht voor de provincie waar de toekomstige fusiegemeente deel van moet uitmaken.

Het rapport van de heer Geert Jansen was nog geen wetsontwerp, maar werd als kamerstuk 28750 op 10-10-2017 toegezonden aan de Tweede Kamer. Het oordeel van de heer Jansen is door minister Plasterk aanvaard en het gevolg is dat het wetsvoorstel, waarbij de nieuwe fusiegemeente in de provincie Utrecht komt te liggen en derhalve de gemeente Zederik zal overgaan van Zuid-Holland naar Utrecht, op 6-10-2017 naar de Raad van State is gezonden. Na advies van de Raad van State is het wetsontwerp (als kamerstuk 34824) openbaar gemaakt bij de toezending aan de Tweede Kamer.