Staatsblad 104 (2017): Wet van 8 maart 2017 tot herindeling van de gemeenten Franekeradeel, het Bildt, Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Littenseradiel, Menameradiel en Súdwest-Fryslân

• De Friese gemeenten Franekeradeel, het Bildt, Menameradiel en Littenseradiel zijn opgeheven en de nieuwe gemeente Waadhoeke is ingesteld, bestaande uit het grondgebied van Franekeradeel, het Bildt, Menameradiel en een deel van Littenseradiel.
• De Friese gemeenten Leeuwarderadeel en Littenseradiel zijn opgeheven en het grondgebied van Leeuwarderadeel en een deel van Littenseradiel wordt toegevoegd aan de gemeente Leeuwarden.
• De Friese gemeente Littenseradiel is opgeheven en het grondgebied van een deel van Littenseradiel wordt toegevoegd aan de gemeente Súdwest-Fryslân.

Zie een pdf-bestand met de kaart waarop de grenzen voor en na de wijziging zijn aangegeven.

De ministerrraad heeft zich op 2-9-2016, op voorstel van minister Blok van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, akkoord verklaard met dit herindelingsvoorstel “Weryndieling 2018”, zodat het voorstel voor advies is doorgestuurd naar de Raad van State.
De Vaste Commissie van Binnenlandse Zaken heeft verslag uitgebracht (gepubliceerd op 20-12-2016) van haar bevindingen (kamerstuk 34592 nr. 4), waaruit het volgende is overgenomen. De gemeente Súdwest-Fryslân telt momenteel 74 kernen: Abbega, Allingawier, Arum, Blauwhuis, Bolsward, Breezanddijk, Burgwerd, Cornwerd, Dedgum, Dearsum, Exmorra, Ferwoude, Folsgare, Gaast, Gaastmeer, Gauw, Goënga, Greonterp, Hartwerd, Heeg, Hemelum, Hichtum, Hieslum, Hindeloopen, Hommerts, Idsegahuizum, Idzega, IJlst, Indijk, It Heidenskip, Jutrijp, Kimswerd, Kornwerderzand, Koudum, Koufurderrige, Loënga, Lollum, Longerhouw, Makkum, Molkwerum, Nijhuizum, Nijland, Offingawier, Oosthem, Oppenhuizen, Oudega, Parrega, Piaam, Pingjum, Poppenwier, Raerd, Sandfirden, Scharnegoutum, Schettens, Schraard, Sibrandabuorren, Smallebrugge, Sneek, Stavoren, Tersoal, Tirns, Tjalhuizum, Tjerkwerd, Uitwellingerga, Warns, Westhem, Witmarsum, Wolsum, Wons, Workum, Woudsend, Ypecolsga, Ysbrechtum en Zurich. In dit wetsvoorstel wordt de gemeente Littenseradiel opgeheven en zal de gemeente Súdwest-Fryslân worden vergroot met nog eens 15 kernen: Boazum, Britswert, Easterein, Easterwierrum, Hidaard, Hinnaard, Iens, Itens, Kûbaard, Lytsewierrum, Reahûs, Rien, Waaksens, Wiuwert en Wommels. De CDA-fractie in de Tweede Kamer heeft eind 2016 vraagtekens geplaatst bij de samenhang in een gemeente met zoveel kernen, en verwijst naar het gebrek aan samenhang, die nu op te heffen gemeente Littenseradiel parten heeft gespeeld.

Op 14-2-2017 heeft de Tweede Kamer dit wetsvoorstel 34592 aangenomen. De SP, de PvdA, GroenLinks, D66, Van Vliet, 50PLUS, Klein, de Groep Kuzu/Öztürk, Houwers, Monasch, de VVD, de SGP, de ChristenUnie, het CDA en de Groep Bontes/Van Klaveren stemden voor. De Eerste Kamer heeft dit wetsvoorstel op 7-3-2017 als hamerstuk afgedaan, waarbij PvdD en de PVV aantekening is verleeend.

• Herindeling van Franekeradeel, Menameradiel en het Bildt tot één nieuwe gemeente Waadhoeke:
  het provinciebestuur hsd in december 2011 het rapport ‛Visie op lokaal-bestuurlijke inrichting van Noord-Fryslân’ gepresenteerd. Daarin werd geadviseerd tot de volgende fusie van gemeenten te komen:
  – één gemeente in het noordwesten, bestaande uit Harlingen, Franekeradeel, Littenseradiel, Menameradiel, Het Bildt en het noordelijk deel (langs de lijn Zurich, Pingjum, Lollum) van Súdwest-Fryslân (ca. 70.000 inwoners);
  – Leeuwarderadeel (ca. 10.400 inwoners) wordt bij Leeuwarden (ca. 105.000 inwoners) gevoegd;
  – één gemeente in het noordoosten, bestaande uit Ferwerderadiel, Dongeradeel, Dantumadiel en Kollumerland (ca. 65.000 inwoners);
  – Achtkarspelen-Tytsjerksteradiel (60.000 inwoners).
  Aan de gemeenten is gevraagd om uiterlijk april 2012 te reageren. In mei 2012 heeft het provinciebestuur deze visie als definitief vastgesteld, in de verwachting dat het totaalbeeld van de beoogde herindeling na de zomer 2012 klaar is.
  Inmiddels, zomer 2016, werken de zeven gemeenten Franekeradeel, het Bildt, Menameradiel, Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Littenseradiel en Súdwest-Fryslân alle aan een zienswijze om tot drie herindelingen te komen.
  Inwoners van het Bildt hebben eind mei/begin juni 2013 de gelegenheid gekregen zich uit te spreken over het voornemen van het College van B&W om te opteren voor deze Noordwest-Fryslân-variant.
  Door rekening te hebben gehouden met het standpunt van Harlingen hebben de burgemeesters van de overige gemeenten in Noord-Fryslân in september 2013 bekend gemaakt dat zij een fusie beogen per 1-1-2018 van Franekeradeel, Menameradiel, het Bildt en van Littenseradiel vier dorpen. In oktober 2013 zouden de gemeenteraden hierover een besluit nemen. De werknaam voor deze beoogde fusiegemeente is Westergo (later, in 2015, werd de naam Waadhoeke gekozen), met Franeker als hoofdplaats.
• Samenvoeging van Leeuwarderadeel en Leeuwarden:
  een onderzoek naar herindeling tussen Leeuwarden en Leeuwarderadeel werd in mei 2012 door de gemeente Leeuwarden nog afgewezen voor de periode tot aan 2018, omdat twee herindelingsprocedures kort achter elkaar (eerst met Boarnsterhim – zie de herindeling van De Friese Meren per 1-1-2014 – als onderdeel van een grotere herindeling in Noordwest-Fryslân en enkele jaren later met Leeuwarderadeel) als onwenselijk werd gezien (het noordelijk gedeelte van de gemeente Boarnsterhim is per 1-1-2014 toegevoegd aan de gemeente Leeuwarden).
  De gemeente Leeuwarderadeel op haar beurt wenste eerst te onderzoeken of samenwerking of herindeling met de gemeenten in Noordwest-Fryslân de voorkeur verdient. Een raadplegend referendum heeft medio februari 2013 uitgewezen dat een grote meerderheid van de inwoners kiest voor samengaan met Leeuwarden en dus niet voor een herindeling die deelname aan een nieuwe gemeente Noordwest-Fryslân inhoudt.
• Opheffing van Littenseradiel (11.000 inwoners):
  wil zich opheffen als zelfstandige gemeente: de gemeenteraad heeft op 16 juli 2012 het besluit genomen om het college opdracht te geven besprekingen voort te zetten gericht op een fusie met de gemeente Súdwest-Fryslân en andere buurgemeenten per uiterlijk 2018. Eerder echter, in 2008, had de gemeenteraad juist besloten om zelfstandig te blijven. Nu zal in een raadsvergadering op 15 oktober 2012 een volgende stap aan de orde komen, namelijk het aan de inwoners van de 23 dorpen voorleggen van een plan hoe de dorpen over de buurgemeenten zouden moeten worden verdeeld bij opheffing van de gemeente Littenseradiel. De buurgemeenten zijn: Súdwest-Fryslân, Leeuwarden/Leeuwarderadeel en mogelijk de buurgemeenten die t.z.t. een nog nieuw te vormen gemeente in Noordwest-Friesland gaan vormen.
  In februari 2012 is verder gebleken dat de twee samenwerkende dorpen Lollum (in Súdwest Fryslân, latere schrijfwijze: Súdwest-Fryslân) en Waaksens (in Littenseradiel) in dezelfde nieuwe gemeente willen overgaan, het liefst in Súdwest-Fryslân en dus niet in de vormen nieuwe gemeente Noordwest-Fryslân. Dezelfde voorkeur Súdwest-Fryslân voor was eerder al opgetekend bij de inwoners van Arum, Kimswerd, Pingjum en Zurich.
  In juli 2012 werd duidelijk dat Gedeputeerde Staten een sterke voorkeur hebben voor een herindeling samen met de nog te vormen fusiegemeente Noordwest-Fryslân i.p.v. met de pas in 2011 gevormde gemeente Súdwest-Fryslân (dat was aanvankelijk ook de opvatting van het college van B&W, maar de gemeenteraad heeft anders besloten). Deze tegengestelde visies moeten dus eerst overbrugd worden alvorens een besluit over herindeling van Littenseradiel genomen kan worden.
  In juni 2013 zou ook hier de gemeenteraad een keuze maken, bijvoorbeeld 15 dorpen naar Súdwest-Fryslân, 10 naar Leeuwarden en 2 of 4 naar de nog te vormen gemeente Noordwest-Fryslân.
  Op 24-11-2014 bleek een nieuwe stap te zijn bereikt, toen de burgemeesters van Littenseradiel, Menameradiel, het Bildt, Franekeradeel, Súdwest-Fryslân, Leeuwarderadeel en Leeuwarden een herindelingstraject hebben getekend, waarbij Menameradiel, het Bildt en Franekeradeel samen de nieuwe gemeente (met de naam Waadhoeke, dus niet Westergo) zullen vormen, waarbij Leeuwarderadeel samen gaat met Leeuwarden en waarbij Littenseradiel wordt opgeheven en het grondgebied verdeeld wordt over Súdwest-Fryslân, de vergrote gemeente Leeuwarden en de nieuwe gemeente Waadhoeke. Streefdatum is 1 januari 2018. In december 2015 hebben de inwoners voor Waadhoeke gekozen als nieuwe gemeentenaam (dus i.p.v. de werknaam Westergo).
  Medio november 2015 hebben de raden van deze vijf gemeenten (Franekeradeel, Menameradiel en het Bildt (zijnde de drie fusiepartners voor een nieuwe gemeente Waadhoeke) enerzijds en Littenseradiel en Súdwest-Fryslân anderzijds ingestemd met het herindelingsontwerp. Littenseradiel wordt in drie delen gesplist, en die gaan over naar Leeuwarden (Mantgum en 9 andere dorpen), Súdwest-Fryslân (Wommels en 14 andere dorpen) en naar een nieuw te vormen gemeente Noordwest-Fryslân (de dorpen Winsum, Baaium, Wjelsryp en Spannum). Ook het hele grondgebied van de gemeente Leeuwarderadeel zou, net als het bovengenoemde dorp Mantgum, onderdeel worden van een vergrote gemeente Leeuwarden. De huidige gemeenten Leeuwarderadeel en Littenseradiel zullen dan worden opgeheven. Op 21-4-2016 heeft de Bildtse gemeenteraad het besluit genomen tot opheffing van de eigen gemeente.

Klik op blauwe of groene link voor een latere grenscorrectie tussen Waadhoeke en Leeuwarden per 1-1-2021.