Staatsblad 216 (2015): Wet van 4 juni 2015 tot samenvoeging van de gemeenten Bussum, Muiden en Naarden en wijziging van de grens met de gemeente Weesp

Het wetsvoorstel 34075 werd bij de Tweede Kamer op 10-11-2014 ingediend. De Tweede Kamer heeft dit wetsvoorstel op 1-4-2015 besproken en daarbij drie moties ingediend. Op 7-4-2015 zijn rond 15.15 uur zowel de drie moties (10, 11 en 12) als het wetsvoorstel (34075) aangenomen. De Eerste Kamer heeft dit wetsvoorstel op 26-5-2015 als hamerstuk afgedaan (PVV, Partij voor de Dieren en fractie De Lange hebben daarbij aantekening verleend, hetgeen betekent dat deze fracties zou hebben tegengestemd indien er stemming zou hebben plaatsgevonden).

Na een lange voorgeschiedenis (zie hieronder) hebben Gedeputeerde Staten van Noord-Holland begin november 2013 besloten dat deze drie gemeenten per 2016 (evt. per 1-1-2017 als een zorgvuldige voorbereiding een extra jaar vereist) moeten worden samengevoegd. Op 5-11-2013 is het definitief advies De bestuurlijke toekomst van Muiden en Weesp vastgesteld en toegezonden aan de minister. “De ambities van het nieuwe kabinet ten aanzien van schaalvergroting in het openbaar bestuur, zetten de verworpen fusie van Bussum, Muiden, Naarden en Weesp in een ander daglicht.” Het advies volgt grotendeels het rapport Samenwerking Gooi en Vechtstreek van Pieter Winsemius (zie hieronder) en kent diverse modellen, maar de voorkeur van het provinciebestuur gaat uit naar een fusie van bovengenoemde drie gemeenten. Een grenscorrectie tussen Weesp en Muiden vormt onderdeel van deze voorkeur: de Bloemendalerpolder (het gebied begrensd door het Amsterdam-Rijnkanaal, de Vecht, de rijksweg A1 volgens het nieuwe traject naar het aquaduct onder de Vecht, met een oppervlakte van ± 3 km2, momenteel grotendeels op grondgebied van Muiden, met bewoners op het noordelijke, Muidense deel van Papelaan) zal dan geheel overgaan naar Weesp omdat Weesp het enig nabij stadshart heeft. Ook de Weesper nieuwbouwwijk Leeuwenveld is in deze polder al in ontwikkeling. Het tracé van de te verleggen A1 zou dan de nieuwe gemeentegrens kunnen worden. Behalve een fusie met Naarden en Bussum kan Muiden zich ook richten op aansluiting bij de gemeenten Weesp, Wijdemeren en Stichtse Vecht. Weesp ziet niets in een hernieuwde poging om de fusie met Naarden, Bussum en Muiden te realiseren. Weesp heeft gekozen voor intensieve samenwerking met Stichtse Vecht en Wijdemeren en nodigt Muiden uit zich daarbij aan te sluiten.

Nadat het herindelingsvoorstel drie maanden ter inzage heeft gelegen (tot 11-4-2014), heeft Gedeputeerde Staten medio 2014 het herindelingsadvies, inclusief de grenscorrectie met de gemeente Weesp, ter besluitvorming voorgelegd aan Provinciale Staten. In juni 2014 is ook een meerderheid van de Provinciale Staten akkoord gegaan met een positief advies aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties om tot deze herindeling te komen.
Na deze drie maanden is alleen het tracé van de voorgestelde nieuwe gemeentegrens met de buurgemeente Weesp aangepast: de Vechthoeve (een monument uit 1899, dat in december 2013 300 m naar het zuiden is verplaatst) en een zorgboerderij blijven deel uitmaken van de nieuw te vormen fusiegemeente. De Bloemendalerpolder zal in zijn geheel binnen één (welke: bij Weesp of bij de nieuwe fusiegemeente?) gemeente komen. Inmiddels is ook duidelijk geworden dat het provinciebestuur de gemeente Hilversum als eventuele vierde fusiepartner afwijst.
In november bleek de verdeling van de Bloemendalerpolder nog steeds een twistpunt tussen de gemeente Weesp en de nieuwe fusiepartners Muiden/Naarden/Bussum. Het provinciebestuur stelt zich op het standpunt dat het grondgebied van die polder niet over twee gemeenten wordt verdeeld, en dat er dus een grenscorrectie nodig is om het Muidense gedeelte over te hevelen naar Weesp.
De Commissie voor Binnenlandse Zaken van de Tweede Kamer is op 30-1-2015 op werkbezoek gekomen (voorzitter Van Raak, leden Bosma, Schouw, Fokke, Bruins Slot en Van Oosten) om zowel de fusie van deze drie gemeenten als de grenscorrectie met Weesp te bespreken met gemeentebestuur, raadsleden en bewoners. Precies een week vóór de komst van de parlementaire commissie zijn er plotseling grote politieke zorgen ontstaan bij fusiepartners Naarden en Bussum over de financiële risico's. Naarden en Bussum hebben ieder een extra raadsvergadering ingelast, enkele dagen voordat de Tweede Kamer-commissie op bezoek komt, om het risico op de financiële consequenties van geplande woningbouw op het KNSF-terrein en een te laat vastgesteld bestemmingsplan te bespreken. Beide raden hebben op 26-1-2015 een motie aangenomen waarin staat dat er geen herindeling, maar slechts een ambtelijke fusie komt als de provincie en/of het rijk zich garant stelt voor de gevreesde financiële nadelen van samengaan met Muiden. Daartoe zou artikel 7 van het wetsvoorstel geamendeerd moeten worden. Echter, op zijn vroegst in juli 2015 wordt een definitief oordeel over de financiële situatie van de gemeente Muiden vastgesteld, terwijl de parlementaire behandeling dan al in een vergevorderd stadium zou zijn. Op het inmiddels ongebruikte terrein is bouw van meer dan 2500 woningen gepland; de gemeente Muiden heeft daartoe een niet-openbare overeenkomst met een projectontwikkelaar afgesloten.
Op 20 maart 2015 volgde wat meer zicht op een oplossing voor de financiële zorgen bij de gemeente Muiden: met een voorstel tot uitkering in het kader van artikel 12 van de Financiële Verhoudingenwet van een bedrag van circa 10 miljoen euro zou de gemeente Muiden haar begroting sluitend kunnene krijgen gedurende meerdere jaren. Nog voor de zomer zullen de ministers van Financiën en Binnenlandse Zaken hierover een besluit nemen. Als dat positief uitvalt, wordt een obstakel weggenomen voor fusiepartners Naarden en Bussum om tot herindeling te komen. Het kan gebeuren dat de Tweede Kamer wetsvoorstel 34075 gaat behandelen en in stemming brengen nog voordat het genoemde besluit tot financiële tegemnoetkoming daadwerkelijk genomen wordt.

Het (in opvallend slecht Nederlands gestelde) verslag van de commissie is vastgesteld op 13-2-2015.
De minister van Binnenlandse Zaken heeft medio maart 2015, in het vooruitzicht op de parlementaire behandeling die vóór het zomerreces van 2015 moet plaatsvinden, als reactie gegeven dat hij de gehele Bloemendalerpolder bij één gemeente wil onderbrengen, en wel bij Weesp. De gemeentegrens tussen Weesp en Muiden (lees: Gooise Meren) zou dan naar het noorden opschuiven tot nabij de A1 (het nieuw te bouwen aquaduct onder de Vecht en het Amsterdam-Rijnkanaal vanaf (inclusief) de spoorbrug tot en met de nieuwe oprit van A9 naar A1 over het Amsterdam-Rijnkanaal zouden bij Gooise Meren gaan behoren; de A1-brug over dat kanaal zou bij de gemeente Diemen blijven). De beoogde nieuwe gemeente Gooise Meren (waar Weesp geen onderdeel van zal uitmaken) kan op het KNSF-terrein in Muiden zelf ook woningen laten bouwen en heeft de Bloemendalerpolder daar niet voor nodig, zo luidt de visie van Ronald Plasterk.
In april 2015 staat het wetsvoorstel inclusief de wijziging van de gemeentegrens geagendeerd voor de Tweede Kamer; het besluit het wetsvoorstel aan te nemen volgt daarna.

De drie gemeenten Naarden, Bussum en Muiden hebben een gezamenlijke fusieraad ingesteld, een extra beslissingsorgaan dat alle 53 raadsleden omvat, en dat op 2-6-2014 voor het eerst samenkwam. Op 30-6-2014 moet die fusieraad een document opstellen dat de richting van de fusiegemeente aangeeft.
De wens van de gemeente Huizen om met de herindeling ook de gemeentegrens tussen Huizen en Naarden aan te passen stuit op tegenstand bij de gemeente Naarden. Her verlies van inwoners zou Naarden teveel inkomsten uit het gemeentefonds en uit OZB kosten, zo luidt de redenering van Naarden. Al in 2003 ten tijde van de destijds beoogde herindeling, waarvan het wetsvoorstel later door de Tweede Kamer werd verworpen, was het de bedoeling om grenscorrecties aan te brengen, niet alleen bij de Huizense straat Bestevaer en Crijnssenstraat, maar ook nabij de Limitische Heide / Naarderstraat.

Ondanks dat er nog niet eens een wetsontwerp voor bovenstaande fusie was aangeboden aan de Tweede Kamer, waren de drie gemeenten al in de weer om een nieuwe gemeentenaam te bedenken. Elk van de drie gemneentebesturen had drie personen aangedragen voor de commissie Naamgeving, en als tiende persoon was de deskundige prof. Ormeling als adviseur (dus zonder stemrecht) toegevoegd. Er was bekend gemaakt dat 750 inwoners en organisaties samen 389 verschillende naamsuggesties hebben ingediend. De commissie had min of meer een spreekverbod opgelegd gekregen over naamsuggesties en gesprekken. Vervolgens werd een top-drie bekend gemaakt: Gooise Meren, Naardingerland en Naarden-Bussum. Als er geen overeenstemming zou zijn bereikt over een definitieve naam voor de drie te fuseren gemeenten, zou de nieuwe gemeente Bussum gaan heten, zijnde de naam van de grootste van de drie gemeenten. Met voldoende stemmen is rond 20-10-2014 gekozen voor Gooise Meren.
Als de fusie per 2016 werkelijkheid wordt, zouden inwoners in november 2015 een nieuwe gemeenteraad kunnen kiezen, waarmee zij het recht verspelen om niet mee te doen aan de reguliere gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018. De daaropvolgende reguliere verkiezingen, maart 2022, zouden dan te lang op zich laten wachten voor de in 2015 nieuw te kiezen raadsleden. Dit is de reden voor een verzoek aan de minister van Binnenlandse Zaken om al in 2018, dus “tussentijds” voor kort tevoren heringedeelde gemeenten, mee te mogen doen met de elders in het land te houden gemeenteraadsverkiezingen.
De ministerraad heeft op voorstel van minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties op 5-9-2014 ingestemd met de samenvoeging van de drie gemeenten Bussum, Naarden en Muiden.

Voorgeschiedenis van het Wetsvoorstel 32280 uit 2012:
Bij hoofdelijke stemming heeft de Tweede Kamer op dinsdagmiddag 22 mei 2012 om 15.32 uur het wetsvoorstel verworpen (67 stemmen vóór en 77 stemmen tegen) om de vier Noordhollandse gemeenten Bussum, Muiden, Naarden en Weesp op te heffen en een nieuwe gemeente Naardermeer in stellen, bestaande uit het grondgebied van genoemde vier gemeenten.

Ondanks dat op 22-5-2012 de Tweede Kamer dit wetsvoorstel tot fusie van Bussum, Naarden, Weesp en Muiden heeft verworpen, heeft minister Plasterk (PvdA) van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in februari 2013 aan de provincie Noord-Holland om advies (per uiterlijk september 2013) gevraagd over de bestuurlijke toekomst van Muiden en Weesp in het bijzonder, en over de herindeling van overige gemeenten in de Gooi- en Vechtstreek meer in het algemeen. Dat advies kwam eind augustus af; het omvat meerdere scenario's, waarin steeds minstens de gemeenten Naarden, Bussum en Muiden samengaan (per 2016 of per 2017). Een van de varianten is dat Huizen als vierde gemeente zich bij dit drietal (Gooi-noord) aansluit. Los daarvan is er de optie dat Blaricum, Eemnes, Hilversum en Laren samengaan (Gooi-zuid). Huizen zou zich ook kunnen aansluiten bij de Gooi-zuid-gemeenten i.p.v. bij de Gooi-noord-gemeenten. Weesp zou in dit advies niet meefuseren (met Gooi-noord), maar wel intensiever moeten gaan samenwerken met Stichtse Vecht en met Wijdemeren. Een andere variant is dat Naarden, Bussum en Muiden samengaan, dat Blaricum, Eemnes, Laren en Huizen samengaan en dat Hilversum een zelfstandige gemeente blijft. Toch adviseert de provincie dat er op de lange termijn één gemeente Gooiland zal onstaan, nadat op de korte termijn een herindeling zal plaatsvinden volgens één of meer van de genoemde varianten. Een definitief besluit wordt op 27 augustus 2013 verwacht, dat in september aan de Povinciale Staten wordt voorgelegd.

Oud-minister Pieter Winsemius (VVD) is door Pieter Broertjes (burgemeester van Hilversum) gevraagd te onderzoeken of de gemeenten in de Gooi- en Vechtstreek (Blaricum, Huizen, Bussum, Laren, Muiden, Naarden, Weesp, Wijdemeren en Hilversum) intensiever kunnen samenwerken zonder een niet-gewenste herindeling. Opschaling zou de enige manier zijn om de dienstverlening aan de inwoners te verbeteren, aldus Winsemius. Voorts adviseerde hij een boegbeeld aan te stellen dat permanent en geprofileerd aanwezig is namens het gewest, zowel in het provinciehuis te Haarlem, in Den Haag en in Brussel. Een concrete aanbeveling was dat Huizen, Naarden en Bussum zouden moeten fuseren. Inmiddels lijkt de gemeente Huizen die laatste aanbeveling te verwerpen en neemt op 4 juli 2013 hierover een besluit, Bussum voelt er wel voor, terwijl de gemeenteraad van Naarden op 22 mei 2013 heeft besloten dat het college van B&W eerst gaat onderzoeken of een fusie met Muiden, Bussum, Huizen, Blaricum, Eemnes en Laren tot de mogelijkheden behoort. Deze Naardense onderzoeksopdracht n.a.v. het rapport-Winsemius komt dus exact 1 jaar nadat de Tweede Kamer een fusie van Naarden, Bussum, Weesp en Muiden heeft afgewezen.

De gemeenteraadsverkiezingen vonden in deze vier gemeenten Naarden, Bussum, Weesp en Muiden niet plaats op 3 maart 2010, maar werden op 24 november 2010 gehouden (achteraf gezien was dit verkiezingsuitstel niet nodig omdat de herindeling niet plaatsvond).

Op 7-3-2012 had de Tweede Kamer verder gedebatteerd over het wetsvoorstel voor de samenvoeging van de vier gemeenten en heeft nog geen beslissing genomen. Er zijn een nota van wijziging en twee amendementen ingediend, waarover de week erna gestemd zou worden. Het besprokene is na te lezen op: www.denederlandsegrondwet.nl.
Op verzoek van de Tweede Kamer zal de minister een korte schriftelijke verkenning uitvoeren, nl. een brief met vragen aan de vier colleges van B&W, met als doel om het draagvlak te toetsen voor een fusie met drie (dus zonder Weesp) of met vier gemeenten. Vervolgens brengt de minister verslag uit aan de Kamer, met daaraan gekoppeld een finaal advies. Dit zou uiterlijk eind april 2012 zijn beslag moeten krijgen.
Dit wetsvoorstel (in een bijgewerkte versie, zie nota van wijzigingen d.d. 26-1-2012) was ook medio mei 2012 nog niet door de Tweede Kamer besproken.
De Tweede Kamer heeft aan het begin van de zomer van 2011 een hoorzitting georganiseerd om een standpunt te kunnen bepalen. De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken heeft daarna verslag van haar bevindingen uitgebracht aan de Tweede Kamer (wetsvoorstel stuk nr. 5), volgens welk verslag de minister nog vragen heeft te beantwoorden. Eerder (op 21 april 2011) had minister Donner bekendgemaakt een fusie van Naarden, Bussum en Muiden na te streven, dus zonder de vierde gemeente Weesp, hetgeen een opmerkelijke wijziging van het wetsvoorstel zou inhouden. Weesp zou voldoende gesterkt worden door slechts een grenswijziging i.p.v. een samenvoeging en zou dus een zelfstandige gemeente kunnen blijven. Kennelijk is deze beleidswijziging van minister Donner reden voor de Tweede Kamer om zelf onderzoek te doen.

Op 20 april 2011 heeft minister Donner bekendgemaakt bereid te zijn het wetsvoorstel voor deze gemeentelijke herindeling te willen aanpassen. Hieronder volgt de tekst van de minister aan de Tweede Kamer.
“Het bestuurlijk draagvlak voor het huidige wetsvoorstel is met de raadsverkiezingen enigszins afgenomen. De gemeentebesturen van Weesp en Muiden ondersteunen het huidige wetsvoorstel. Het gemeentebestuur van Naarden geeft nu de voorkeur aan samenvoeging met de gemeenten Muiden en Bussum. Het standpunt van het gemeentebestuur van Bussum is licht gewijzigd in die zin dat een samenvoeging met de gemeente Muiden op termijn bespreekbaar is. Het gemeentebestuur van Bussum heeft inmiddels het initiatief genomen om te komen tot samenvoeging van de ambtelijke organisaties van de gemeenten Naarden, Muiden en Bussum.
Op basis van de gevoerde gesprekken concludeer ik dat het breedst mogelijke bestuurlijke draagvlak bestaat voor de samenvoeging van de gemeenten Bussum, Muiden en Naarden en een grenscorrectie ten gunste van de gemeente Weesp. Met behoud van zelfstandigheid en een grenscorrectie ten gunste van de gemeente Weesp wordt deze gemeente voldoende versterkt. Gezien de precaire positie van de gemeente Muiden en de daarmee samenhangende grote urgentie en behoefte aan duidelijkheid bij de betrokken gemeenten, acht ik het bestuurlijk niet verantwoord om de besluitvorming inzake dit wetsvoorstel langer uit te stellen.
Het huidige wetsvoorstel wil ik dan ook ter besluitvorming voorleggen aan de Tweede Kamer en en daarbij aangeven dat het kabinet zich niet zal verzetten tegen een wijziging van het voorstel langs de hierboven aangegeven lijn.”

Opmerking: Onder verwijzing naar de tegenstrijdige opvatting van de grootste beoogde fusiepartner, de gemeente Bussum, is op 11 maart 2010 door de Tweede Kamer, na de val van kabinet Balkenende IV, dit wetsvoorstel als controversieel verklaard. Het wetsvoorstel zal dus niet meer behandeld worden door het demissionaire kabinet Balkenende IV. Mocht dit wetsvoorstel alsnog door een volgend kabinet behandeld worden, ook dan is het zeer de vraag of het voorstel wordt aangenomen. Lees ook de geheel tegenstrijdige berichten hierover op de websites van de gemeenten Naarden en Bussum.

De gemeente Naarden had de fusie (met Bussum, Weesp en Muiden) tevens willen gebruiken om een grenswijziging met Huizen door te voeren. Huizen en Naarden hebben ieder grenswijzigingen voorgesteld, die met elkaar niet te rijmen waren. Na bezwaren van de gemeente Huizen heeft het kabinet besloten om de eerder in het herindelingsadvies opgenomen grenscorrectie niet op te nemen in dit wetsvoorstel.

Opvallend bij dit wetsvoorstel is dat de gemeente Bussum, de grootste van de vier, een fel tegenstander is van deze fusie. De drie andere gemeenten gaan wel akkoord met het wetsvoorstel.

Op 18-12-2009 heeft het kabinet, na advies van de Raad van State ingewonnen te hebben, ingestemd met de plannen om deze gemeenten samen te voegen. Echter, dit wetsvoorstel heeft de Tweede Kamer niet bereikt voor de uiterste datum van 1 december 2009, met als gevolg dat, indien deze wet t.z.t. zal worden aangenomen door het parlement, deze samenvoeging of herindeling niet eerder dan per 1-1-2012 kan kracht kan worden.

De gemeenteraad van Naarden heeft er op 19-12-2006 mee ingestemd het collegestandpunt over te nemen en te streven naar een fusie met Bussum, Weesp en Muiden. Een dag later heeft de gemeenteraad van Weesp eenzelfde opvatting vastgesteld. Weer een dag later, op 21-12-2006, heeft de gemeenteraad van Muiden zich uitgesproken voor een fusie per 2010 met Weesp, Naarden en Bussum (variant G4) en, mocht dit niet haalbaar zijn, variant G3 na te streven: een fusie van Muiden, Weesp en Naarden (dus zonder Bussum). Echter, op 11-1-2007 heeft de gemeenteraad van Bussum het standpunt ingenomen dat moet worden vastgehouden aan een fusie met alleen Naarden en met Hilversumse Meent (een plaats in de gemeente Hilversum, waarvan de bebouwde kom grenst aan de bebouwde kom van Bussum, maar niet aan bebouwde kom van Hilversum). Het bestuur (Gedeputeerde Staten) van de provincie Noord-Holland heeft vervolgens op 13-2-2007 een voorgenomen herindelingsontwerp Gooi en Vechtstreek vastgesteld. De fusie zoals het provinciebestuur deze ziet, wordt al maar gecompliceerder: de Bussumse gemeenteraad voelt zich gesterkt door de uitslag van de peiing onder de bewoners, die – net als het gemeentebestuur – alleen een fusie met Naarden en de Hilversume Meent wensen.
ANP-bericht 17-3-2009: "KABINET DWINGT BUSSUM TOT FUSIE"
Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (Ank Bijleveld-Schouten, CDA) wil de gemeente Bussum dwingen samen te gaan met Muiden, Naarden en Weesp.
Ze is het met de adviescommissie o.l.v. Wolter Lemstra eens dat er geen andere manier is om de problemen in de regio Gooi en Vechtstreek op te lossen. Volgens Bijleveld is het haalbaar dat de fusie op 1 januari 2011 ingaat. Ze zei dat maandag (16-3-2009), nadat een commissie onder leiding van het vroegere CDA-Eerste Kamerlid Wolter Lemstra advies had uitgebracht.
Een fusie van Weesp met Muiden, Naarden én Bussum is en blijft de beste optie. Dit heeft de Commissie van Wijzen maandagmiddag geadviseerd aan staatssecretaris Ank Bijleveld. De fusie van Vier, ook wel GV4 genoemd, zou de vier gemeenten de beste garantie op een solide toekomst bieden. Bovendien heeft deze fusievariant het breedste draagvlak. Dat Bussum niets voor de GV4 voelt, doet daar niets aan af. Staatssecretaris Bijleveld had moeite met het maken van een wetsvoorstel en wilde daarom een objectief advies. De bewindsvrouw heeft laten weten het advies op te volgen. Of dat ook geldt voor de Tweede Kamer is de vraag. Die kan de fusie nog altijd afwijzen. Zo is bekend dat de Kamerfractie van de CDA geen voorstander is van de GV4. Als het voorstel wel wordt aangenomen, gaan Weesp, Muiden, Naarden en Bussum per 1 januari 2011 samen verder.
Klik op blauwe of groene link voor Binnenlands Bestuur (16-1-2009): Fusie mag tegen wil gemeente
De leden van de Tweede Kamer gingen 15-10-2009 akkoord met het uitstellen van de gemeenteraadsverkiezingen, die nu, vooruitlopend op het nog aan het parlement aan te bieden wetsvoorstel tot fusie van deze drie gemeenten, niet in maart 2010, maar in het najaar van 2010 gehouden werden.